बनेपा–७, पिता नातीप्रसाद भैल, माता कृष्णमाया भैलको छोरा नेपाल सुधार भैलको जन्म २०१५ सालमा भएको हो । सामाजिक कार्यमा रमाइ उत्सुकताका साथ कार्य गर्ने नेपाल सुधार भैलले चण्डेश्वरी मन्दिर प्राङ्गण पछाडी भैल नारायणको मुर्ति निर्माण गर्नुभएको छ । नेपाल अर्बुद रोग निवारण संस्था केन्द्रको अध्यक्ष जयन्ती शाह हुनुहुन्थ्यो । २०४४ सालमा नेपाल अर्बुद रोग निवारण संस्था काभ्रे शाखा गठनपछि काभ्रे जिल्ला, सिन्धुपाल्चोक, सिन्धुली, रामेछाप र दोलखा जिल्लाका नागरिकहरुले समेत क्यान्सर निवारणको सेवा प्राप्त गर्न सकेको बताउनु हुन्छ । नेपाल अर्बुद रोग निवारण संस्था काभ्रे शाखाका अध्यक्ष भैल, उहाँ २०८० जेष्ठ २० गते देखि उक्त संस्थामा नेतृत्वमा रही क्यान्सर रोगको निवारणका लागि शसक्त भूमिका निर्वाह गर्दै आउनु भएको छ । अर्बुद रोग निवारण संस्था काभ्रे शाखाले क्यान्सर रोगीहरुको लागि प्रदान गरेको सेवा प्रवाह, भावि योजनाको सवालमा अध्यक्ष भैलसँग रेडियो एविसीमा गरिएको कुराकानीको मुख्य अंश यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ।
नेपाल अर्बुद रोग निवारण संस्था काभ्रे शाखा गठनको मुख्य उद्देश्य बारे बताइदिनुस् न ?
नागरिकहरुलाई क्यान्सर रोग लाग्न नदिन चेतना मुलक कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने, क्यान्सर रोग लागेकाहरुको निवारण गर्न सहयोग पु¥याउने कार्य २०४४ सालदेखि निरन्तर गर्दै आएको छ । महिलाहरुको पाठेघर मुखको क्यान्सर, ब्रेस्ट क्यान्सर, पुरुषहरुमा भएको प्रोस्टेट क्यान्सरको निवारणका लागि कार्य गर्दै आएको छ । निकट भविष्यमा आन्द्रामा हुने क्यान्सरको निवारणको लागि समेत कार्य गर्ने योजना बनाएका छौँ ।
संस्थालाई यहाँसम्म ल्याइपु¥याउन योगदान गर्नेहरुको सवालमा स्मरण गर्नुपर्दा कसरी सम्झन सकिन्छ ?
२०४४ सालमा जयन्तीशाह सम्मिलित भई गठन भएको संस्थामा तत्कालिन जिल्ला प्रशासन कार्यालय काभ्रेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी नरेन्द्र रायमाझी अध्यक्ष हुनुहन्थ्यो । शेखर सत्याल, तिर्थराज शाक्य, दिपक सरकार, केजी पलाञ्चोके, कृष्ण गोपाल तौजले, रविन पलाञ्चोके लगाएतको सुरुवाती चरणमा सक्रियताका साथ कार्य गर्नुभयो । केहि समय ग्यापिङ भयो सो सँगै २०५३ सालमा समिति पुनः गठन भयो । बनेपाका तत्कालिन नगरप्रमुख डा. सुरेन्द्र बहादुर बादेको नेतृत्वमा गठन भयो । क्रमसंग संस्थाको स्थायित्व र दिगो विकासका लागि कार्य निरन्तर अघि बढ्यो । ८ आना २ पैसा जग्गामा ३ तला भवन निर्माण भयो । उक्त जग्गा बनेपा नगरपालिकाले उपलब्ध गरायो । उक्त भवन क्यान्सर सोसाइटीको नाममा छ । बनेपाका उद्यमी, व्यवसायी, स्थानीयहरु पूर्णकाजी कायस्थ, डवलकाजी श्रेष्ठ, भिमनाथ ध्वजु, कान्छाभाइ बैद्य, रामेश्वर मकै, पृथ्वीध्वज केसी, माणिकलाल श्रेष्ठ, नेपाल सुधार भैल म आफैँ यो संस्थामा प्रतिवद्ध भई लागेर क्यान्सर रोग निवारणको लागि कार्य गर्दै आएको छौँ । “प्रारम्भमा बेल्जीयम अस्ट्रेलियाबाट एसीसीएफ संस्थाबाट सहयोग प्राप्त भएको थियो । महिलाहरुको पाठेघरको मुखमा हुने क्यान्सर, ब्रेस्ट क्यान्सर, पुरुषको प्रोस्टको समस्या भएकाहरुको लागि रोग लाग्नै नदिन चेतनामुलक कार्य, जुन शिरमेमोरियल अस्पतालका डाक्टरहरुको सहायतामा र हाम्रो संस्थाको प्रोग्राम अफिसर स्वास्थ्य सम्बन्धी ज्ञान भएका कर्मचारीबाट सेवा प्रवाह गर्दै आएको छ । यस्तै एनएनसीटीआर संस्थाले सहयोग पु¥याएको छ । अस्ट्रेलियाको एसीसीएफ संस्थाको सहयोग रहेको छ । हालसालै मात्र अमेरीकाबाट डाक्टर प्रकाश तौजले र डाक्टर सेरीरिडले ५२ हजार ७ अमेरीकी डलर सहयोग पठाउनु भएको छ ।”
तपाईले नेतृत्व गरेपछि गरेका पाँच कार्यहरु बारे बताईदिनुसन् ?
२०८१ जेष्ठ २० गतेबाट म आफू अध्यक्ष भएपछि महिलाहरुको पाठेघरको मुखको क्यान्सर निवारणका लागि हप्तामा २ पटक स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन गरिएको छ । क्यान्सर रोग निवारणको लागि शिरमेमोरियल अस्पतालमा १० बेडको अस्पताल विभाग सञ्चालन गरिएको छ । शिरमेमोरियल अस्पतालको मेडिकल प्रमुख डा. एन्जेला, डा. ध्रुव सेढाइँ र अस्पताल व्यवस्थापनको सहयोगमा क्यान्सर रोग निवारणको लागि औषधी उपचार सुरु गरेको छ । क्यान्सर पिडितलाई केमोथेरापी सर्बशुलभ ढङ्गबाट प्रदान गरिएको छ । महिलाहरुमा हुने ब्रेष्ट क्यान्सर सम्बन्धी चेतनामुलक सन्देश फैलाउन लागि प¥यौँ । पाठेघरको मुखमा र ब्रेस्टमा हुने क्यान्सर सम्बन्धी परामर्श सेवा, शिरमेमोरियल अस्पतालका डाक्टरहरु, कार्यालयका स्वास्थ्य सेवामा खटिएका स्वास्थयकर्मी, कर्मचारी, सञ्चालक समिति सबैको सक्रियतामा साढे पाँचसय महिलाहरुको लागि सेवा पु¥याएको छ । क्यान्सर भएकाहरुको लागि सल्यक्रिया गर्न सहयोग उपलब्ध गराउने कार्य गरियो । क्यान्सर पिडितको उपचारको लागि १० बेडको अस्पतालमा २ बेड आइसियुकक्षको व्यवस्था समेत गरिएको छ ।
गैर सरकारी संस्थाले अन्तराष्ट्रिय निकाय, देशका विभिन्न संघ संस्थाले सहयोगगरेको रकमको आर्थिक कारोबार पारदर्शीता गरेनन् भनेर गुनासो आउने गरेको छ । हाम्रो संस्थाको अवस्थालाई कसरी नियाल्ने ?
गैर सरकारी संस्था सामाजिक विकासको अगुवा भइ समाजमा जागरण ल्याउने सबै खालका सामाजिक विभेदको अन्त्य, विकृति र बेथितिको विरुद्धमा अग्रर हुने हो । मुख्य उद्देश्य नै त्यहि हो । सामाजिक संस्थामा बस्ने व्यक्तिहरुले आर्थिक लाभ हानीमा रहेर कार्य गर्ने छैन् । देशको सम्बन्धीत निकायबाट त्यसको अनुगमन हुनुपर्छ । नेपाल अर्बुद रोग निवारण संस्थाले हरेक वर्ष लेखापरीक्षण गर्छ । हरेक संघ, संस्था, अन्तराष्ट्रिय दाताले दिएको सहयोग सबैको यथार्थ आर्थिक चित्रण हुृन्छ । हाम्रोमा कुनै आर्थिक क्रियाकलापमा कुनै समस्या छैन् ।
भावि कार्ययोजना के के छन् ?
कर्ण शाक्यको सन्तती क्यान्सर रोग पिडित भएर निधन भयो । त्यति बेला नेपालमा क्यान्सर रोगको उपचार गर्ने अस्पताल थिएन । इण्डिया जानुपर्ने अवस्था थियो । तत्कालिन नेपाली कांग्रेसका नेता गिरिजा प्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा सरकार हुँदा जनकपुर चुरोट कारखानााबट उत्पादित चुरोटमा प्रति खिल्ली चुरोटमा १ पैसा कर असुली भएको रकम क्यान्सर सोसाइटीलाई दिने उक्त रकम क्यान्सर पिडितको उपचारमा खर्च गर्ने परम्पराको सुरुवात भएपछि क्यान्सर पिडितहरुले उपचारमा केहि सहुलीयत प्राप्त भएको थियो । आज भन्दा ३ दशक अघि भक्तपुर क्यान्सर अस्पतालमा मात्र क्यान्सर सम्बन्धी रोगको उपचार हुन्थ्यो । अहिले अन्य जिल्लामा पनि उपचार सेवा सुरु भएको छ । क्यान्सर रोगका लक्ष्यणहरु त्यसको बारेमा नागरिकहरुलाई सचेतना गराउने कार्य हरेक जिल्लामा गरिनु आवश्यक छ । देशै भरीका अस्पतालमा क्यान्सरका विरामीहरुलाई निःशुल्क स्वास्थ्य उपचार सेवा उपलब्ध गराउनुपर्छ । “बनेपाको शिरमेमोरियल अस्पतालबाट १ वर्ष अघि देखि महिलाहरुको पाठेघरको मुखको क्यान्सर, ब्रेस्ट क्यान्सरको उपचार सेवा सुरु भएको छ । जुन १० बेडको अस्पताल हो । २ वटा आइसियु सहितको छ । रोटरी क्लव अफ काभ्रे बनेपाको सहयोगमा मृगौला रोगीहरुको उपचारको लागि डायलोसिस मेशीन आइसकेको छ । जडान गर्न प्रदेश सरकार, स्थानीय सरकार र जिल्ला प्रशासन कार्यालयले आवश्यक सहयोग उपलब्ध नगराएको हुँदा समस्या भएको छ । निकट भविष्यमै आन्द्राको र पुरुषको लागि प्रोस्टेटको उपचारको साथसाथै मृगौला रोगको डायलोसिसको सेवा समेत प्रदान गछौँ ।”
प्रस्तुतकर्ता ः रमेश प्रसाद न्यौपाने